Το πείραμα με τους δέκα πιθήκους, του Μίλγκραμ

Το πείραμα που ακολουθεί, με τους πιθήκους, είναι ένα από μια σειρά πειραμάτων του καθηγητή Μίλγκραμ.

"Σε ένα κλουβί που έχουμε κλεισμένους 10 πιθήκους, κρεμάμε ένα τσαμπί μπανάνες. Όλοι οι πίθηκοι τρέχουν να πιάσουν το τσαμπί. Ένας από τους πιθήκους, ο πιο γρήγορος, φτάνει πρώτος στο τσαμπί. Εκείνη τη στιγμή, καταβρέχουμε με νερό με πολλή πίεση τους υπόλοιπους, που έχουν μείνει πίσω.

Αυτός που έτρεξε πρώτος και έπιασε το τσαμπί, τρώει τις μπανάνες και το ευχαριστιέται πολύ. Οι υπόλοιποι προσπαθούν να στεγνώσουν και να ξεπεράσουν το σοκ από το κατάβρεγμα.

Μετά από 1-2 ώρες, η κατάσταση της ομάδας των πιθήκων επανέρχεται στο φυσιολογικό. Βέβαια, οι 9 που έφαγαν το κατάβρεγμα (και δεν έφαγαν μπανάνες), κοιτούν με κάποια ζήλια τον έναν που και τις μπανάνες έφαγε και το κατάβρεγμα το γλίτωσε.

Επαναλαμβάνουμε την ίδια ενέργεια, δηλαδή κρεμάμε ένα τσαμπί μπανάνες στο κλουβί. Τρέχουν όλοι, αλλά ο ίδιος πίθηκος, ο οποίος όπως είπαμε είναι ο γρηγορότερος καταφέρνει και πάλι να φτάσει πρώτος στο τσαμπί.

Εμείς ξανακαταβρέχουμε με πολλή πίεση τους υπόλοιπους, ενώ ο πρώτος τρώει επιδεικτικά τις μπανάνες που “κέρδισε δίκαια”, αφού ήταν ο γρηγορότερος. Επαναλαμβάνουμε το ίδιο 2-3 φορές.

Κάποια φορά, καθώς ξεκινάει ο γρήγορος να πιάσει το τσαμπί που τοποθετήσαμε εκ νέου, τον πιάνουν οι υπόλοιποι εννιά και τον κάνουν μαύρο στο ξύλο.

Βρίσκεται λοιπόν το τσαμπί στη θέση του για κάποια ώρα, χωρίς να συμβαίνει τίποτα. Κάποια στιγμή, ο γρήγορος ξαναπροσπαθεί να τρέξει προς το τσαμπί, αλλά οι υπόλοιποι τον ξαναπλακώνουν στο ξύλο, γιατί φοβούνται το κατάβρεγμα.
Μετά από μερικά ξυλοφορτώματα, ο γρήγορος “μαθαίνει το μάθημά του” και δεν ξαναπροσπαθεί. Μπορεί να προσπαθήσει και κάποιος άλλος, αλλά το αποτέλεσμα είναι πάντα το ίδιο: ξύλο από τους υπόλοιπους. Εδώ ξεκινάει το ενδιαφέρον της υπόθεσης.

Βγάζουμε από το κλουβί έναν από τους εννιά πιθήκους, αυτούς που καταβρέχαμε, όχι αυτόν που έφτανε πρώτος στο τσαμπί και βάζουμε έναν καινούριο πίθηκο, αντικαταστάτη.

Ο καινούριος πίθηκος, με το που βλέπει το τσαμπί με τις μπανάνες το οποίο φυσικά δεν ακουμπάει πλέον κανένας από τους “έμπειρους” της ομάδας ορμάει να το πιάσει. Οι υπόλοιποι εννιά, συμπεριλαμβανομένου και του παλιού “γρήγορου”, τον βουτάνε και τον κάνουν μαύρο στο ξύλο.

Ο παλιός “γρήγορος” μπορεί και να χαίρεται που τρώει και κάποιος άλλος ξύλο. Ο καινούριος δεν ξέρει γιατί τρώει ξύλο, αφού δεν είχε την εμπειρία του καταβρέγματος.

Μαθαίνει όμως πολύ γρήγορα ότι αν ξεκινήσει να πιάσει το τσαμπί, αυτό συνεπάγεται ξύλο από τους υπόλοιπους. Έτσι, ξαναβρισκόμαστε σε κατάσταση “ισορροπίας” μέσα στο κλουβί, δηλαδή υπάρχει ένα τσαμπί μπανάνες το οποίο δεν πάει να πιάσει κανείς. Ξανά-αλλάζουμε έναν από τους παλιούς 8 πιθήκους (όχι τον παλιό “γρήγορο” και όχι τον νέο ξυλοφορτωμένο) με έναν αντικαταστάτη.

Όπως καταλαβαίνετε, γίνεται η ίδια ιστορία της προηγούμενης παραγράφου, μέχρι να τους αλλάξουμε όλους (τελευταίο βγάζουμε τον παλιό “γρήγορο”, τον πρώτο που έφαγε ξύλο στην αρχή της ιστορίας).
Τι έχουμε λοιπόν; Έχουμε ένα τσαμπί μπανάνες, μέσα σε ένα κλουβί με 10 πιθήκους, από τους οποίους κανείς δεν τρέχει να το πιάσει, και κανείς δεν ξέρει γιατί (δεδομένου ότι κανένας τους δεν ήταν στην αρχική ομάδα που έφαγε το κατάβρεγμα)".

Μια άλλη εκδοχή του πειράματος

Έχουμε λοιπόν 10 νέους πιθήκους στο κλουβί και ένα τσαμπί μπανάνες άθικτο. Στη “συλλογική” μνήμη των οποίων είναι εγγεγραμμένο ότι το “κοινωνικά πρέπον” είναι να μην ακουμπάμε το τσαμπί γιατί το απαγορεύει ο νόμος. Όποιος προσπαθεί να το πλησιάσει, τις τρώει.

Το αξιοσημείωτο εδώ είναι ότι αυτός που πάει να πιάσει τις μπανάνες εξ ενστίκτου, δεν μπορεί να καταλάβει γιατί τιμωρείται έτσι σκληρά αλλά και οι υπόλοιποι δεν γνωρίζουν γιατί του τις βρέχουν, αφού κανένας τους δεν έχει βιώσει τις δύσκολες μέρες στο κλουβί με τα κυνηγητά και τα καταβρέγματα.

Η ζωή κυλάει ήρεμα στο κλουβί, με τις μπανάνες κρεμασμένες σε μια γωνιά που κανένας πίθηκος δεν τολμάει να τις ακουμπήσει. Οι μπανάνες έχουν γίνει πλέον “ιερές μπανάνες”. Δεν αποτελούν για την ομάδα προϊόν τροφής αλλά ταμπού.

Κάθε ομοιότητα με φυσικά πρόσωπα και καταστάσεις που ζούμε σήμερα, είναι απλά συμπτωματική.

ΠΗΓΗ